گام 4
اصل انضباط بخشی و نظم آفرینی
از آنجا که آستان قدس رضوی در طول دهه های اخیر و با توجه به استقبال بی نظیر زایران، گسترش زیادی پیدا کرده است، اداره و مدیریت آن نیاز به سازماندهی کلان، منظم و با برنامه دارد، برنامه ای جامع که همه نیازمندیها و مطالبات زائران در آن به شایستگی در نظر گرفته شده باشد.
به همین دلیل وجود یک سلسله مراتب کاری و اداری و پایبندی به نظم تشکیلاتی برای این مدیریت ضروری به نظر میرسد .
وجود کمترین ضعف تشکیلاتی و کوچکترین نقص اجرایی، سبب بدبینی زائران و میهمانان امام رضا علیه السلام به این آستان مقدّس میشود و ناگفته پیداست همین نقطه تاریک در برخی موارد سبب محروم شدن میهمانان از برکات زیارت می گردد .
حضرت علی علیه السلام در اهمیت نظم می فرمایند:
(اوصیکم بتقوی الله و نظم أمرکم)
«شما را به تقوی الهی و نظم در کارهایتان وصیت می کنم».
نظم در لغت یعنی به رشته درآوردن دانه های مروارید و به معنای آراستن و مرتب نمودن هم می آید و در اصطلاح اخلاقی به معنای مرتبّ نمودن امور زندگی و آراستن کارها به برنامه ریزی با توجّه به عنصر زمان و اولویتها و نیازها می باشد.
خدّام که در این دریای خروشان رحمت و ولایت مانند مروارید می درخشند لازم است با پایبندی به ضوابط و قوانین کار تشکیلاتی، برای هر چه بهتر اداره شدن امور حرم با یکدیگر همکاری و هماهنگی داشته باشند و با رعایت نظم و نظم بخشی به امور حرم و زایران، فضای مناسبی را برای استفاده زایران و مجاورین فراهم آورند .
از اینرو حاکمیت نظم بر همه امور حرم و رعایت آن از سوی خادمان و حرمبانان رضوی، علاوه بر کسب رضایت صاحبخانه و اهل بیت علیهم السلام، میتواند الگوی مناسبی برای سایر خدّام اهل بیت علیهم السلام، در دیگر اماکن متبرکه و زایران آن حضرت در همه ابعاد فردی و اجتماعی زندگی باشد و در کنار ارائه این الگو، دعوت به نظم و رعایت حقوق دیگران، از جمله مهمترین تذکرات خدّام حرم به زائران به شمار می آید .رعایت نظم بویژه در انجام مراسم عبادی مانند: نماز جماعت، دعا، عزاداری و… از جایگاه ممتازی برخوردار است و یکی از اسرار وضع زمان، مکان و آداب خاص برای هر عبادت، نظم بخشی و جلوگیری از پراکندگی و بی نظمی میباشد .نظم در عبادت، بویژه در نماز جماعت از مواردی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به آن اهتمام و عنایت ویژه ای داشتند تا حدّی که علاوه بر تذکرات لسانی، شخصاً به تنظیم صفوف جماعت قبل از اقامه نماز مشغول میشدند. در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمودند:
(یا أیهّا النّاس اقیموا صفوفکم و امسحوا بمناک بکم لئلاّیکون فیکم خللٌ و لا تخالفوا فیخالف الله بین قلوبکم، ألا و انی أراکم من خلفی)
«ای مردم صفهای (نماز جماعت) را منظم و مساوی کنید و دوش به دوش بایستید تا فاصله و جدایی میان شما نیافتد و نامرتب نباشید که خداوند دلهای شما را از یکدیگر دورگرداند و بدانید که من شما را از پشت سر می بینم که چگونه نظم را در صف های جماعت برقرار می کنید.»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
«صفوف (نماز) را بیارائید و صورتهایتان را برابر کنید».
«برترین شما، کسانی هستند که شانه هایشان به یکدیگر نزدیکتر باشد».
امام علی علیه السلام میفرمایند:
«وقتی میبینید جایی از صفهای نماز در آن خللی یافته یا بازمانده و فاصله پیدا شده، آن را پر کنید».
«جاهای خالی در صفوف را ببندید، هر که می تواند که صف اول را کامل کند و صف های بعد از آن را، پس چنین کند چرا که این کار را، پیامبرتان دوست می دارد و صفوف(نماز) را کامل کنید، چرا که خدا و ملائکه او دائماً بر کسانی که صفوف را کامل می کنند درود می فرستند».
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
«صفوف (نماز) را منظم کنید و شانه هایتان را با هم برابر کنید و بین آنها فاصله نیندازید که دچار اختلاف می شود و شیطان بین شما جا می گیرد».
همچنین در نظم بخشی به صفوف گاهی خود پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اقدام می فرمودند. نعمان می گوید:
(کان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یسوّی صفوفنا کأنها یسوّی بها القداح…)
«رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم صفوف (نماز) ما را طوری منظم می کرد که گویی تیرها را (در تیردان) مرتبّ می کند».
ابن مسعود نیز در این باره می فرمایند:
«رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در نماز به شانه های ما دست می کشید و می فرمود: یکسان بایستید و از هم جدا مشوید که دلهای شما از هم جدا می شود».
مصادیق نظم در حرم عبارتند از:
ایجاد نظم در برگزاری مراسمات
ایجاد نظم در صفوف نماز جماعت
ایجاد نظم در مسیر رفت و آمد زوّار
نظم در لباس و آراستگی
نظم در حضور به موقع و به مقدار نیاز خدام
نظم در چینش قرآنها، کتب ادعیه و جامهری ها
....
اصل انضباط بخشی و نظم آفرینی
از آنجا که آستان قدس رضوی در طول دهه های اخیر و با توجه به استقبال بی نظیر زایران، گسترش زیادی پیدا کرده است، اداره و مدیریت آن نیاز به سازماندهی کلان، منظم و با برنامه دارد، برنامه ای جامع که همه نیازمندیها و مطالبات زائران در آن به شایستگی در نظر گرفته شده باشد.
به همین دلیل وجود یک سلسله مراتب کاری و اداری و پایبندی به نظم تشکیلاتی برای این مدیریت ضروری به نظر میرسد .
وجود کمترین ضعف تشکیلاتی و کوچکترین نقص اجرایی، سبب بدبینی زائران و میهمانان امام رضا علیه السلام به این آستان مقدّس میشود و ناگفته پیداست همین نقطه تاریک در برخی موارد سبب محروم شدن میهمانان از برکات زیارت می گردد .
حضرت علی علیه السلام در اهمیت نظم می فرمایند:
(اوصیکم بتقوی الله و نظم أمرکم)
«شما را به تقوی الهی و نظم در کارهایتان وصیت می کنم».
نظم در لغت یعنی به رشته درآوردن دانه های مروارید و به معنای آراستن و مرتب نمودن هم می آید و در اصطلاح اخلاقی به معنای مرتبّ نمودن امور زندگی و آراستن کارها به برنامه ریزی با توجّه به عنصر زمان و اولویتها و نیازها می باشد.
خدّام که در این دریای خروشان رحمت و ولایت مانند مروارید می درخشند لازم است با پایبندی به ضوابط و قوانین کار تشکیلاتی، برای هر چه بهتر اداره شدن امور حرم با یکدیگر همکاری و هماهنگی داشته باشند و با رعایت نظم و نظم بخشی به امور حرم و زایران، فضای مناسبی را برای استفاده زایران و مجاورین فراهم آورند .
از اینرو حاکمیت نظم بر همه امور حرم و رعایت آن از سوی خادمان و حرمبانان رضوی، علاوه بر کسب رضایت صاحبخانه و اهل بیت علیهم السلام، میتواند الگوی مناسبی برای سایر خدّام اهل بیت علیهم السلام، در دیگر اماکن متبرکه و زایران آن حضرت در همه ابعاد فردی و اجتماعی زندگی باشد و در کنار ارائه این الگو، دعوت به نظم و رعایت حقوق دیگران، از جمله مهمترین تذکرات خدّام حرم به زائران به شمار می آید .رعایت نظم بویژه در انجام مراسم عبادی مانند: نماز جماعت، دعا، عزاداری و… از جایگاه ممتازی برخوردار است و یکی از اسرار وضع زمان، مکان و آداب خاص برای هر عبادت، نظم بخشی و جلوگیری از پراکندگی و بی نظمی میباشد .نظم در عبادت، بویژه در نماز جماعت از مواردی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نسبت به آن اهتمام و عنایت ویژه ای داشتند تا حدّی که علاوه بر تذکرات لسانی، شخصاً به تنظیم صفوف جماعت قبل از اقامه نماز مشغول میشدند. در روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده که فرمودند:
(یا أیهّا النّاس اقیموا صفوفکم و امسحوا بمناک بکم لئلاّیکون فیکم خللٌ و لا تخالفوا فیخالف الله بین قلوبکم، ألا و انی أراکم من خلفی)
«ای مردم صفهای (نماز جماعت) را منظم و مساوی کنید و دوش به دوش بایستید تا فاصله و جدایی میان شما نیافتد و نامرتب نباشید که خداوند دلهای شما را از یکدیگر دورگرداند و بدانید که من شما را از پشت سر می بینم که چگونه نظم را در صف های جماعت برقرار می کنید.»
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
«صفوف (نماز) را بیارائید و صورتهایتان را برابر کنید».
«برترین شما، کسانی هستند که شانه هایشان به یکدیگر نزدیکتر باشد».
امام علی علیه السلام میفرمایند:
«وقتی میبینید جایی از صفهای نماز در آن خللی یافته یا بازمانده و فاصله پیدا شده، آن را پر کنید».
«جاهای خالی در صفوف را ببندید، هر که می تواند که صف اول را کامل کند و صف های بعد از آن را، پس چنین کند چرا که این کار را، پیامبرتان دوست می دارد و صفوف(نماز) را کامل کنید، چرا که خدا و ملائکه او دائماً بر کسانی که صفوف را کامل می کنند درود می فرستند».
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:
«صفوف (نماز) را منظم کنید و شانه هایتان را با هم برابر کنید و بین آنها فاصله نیندازید که دچار اختلاف می شود و شیطان بین شما جا می گیرد».
همچنین در نظم بخشی به صفوف گاهی خود پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اقدام می فرمودند. نعمان می گوید:
(کان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم یسوّی صفوفنا کأنها یسوّی بها القداح…)
«رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم صفوف (نماز) ما را طوری منظم می کرد که گویی تیرها را (در تیردان) مرتبّ می کند».
ابن مسعود نیز در این باره می فرمایند:
«رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در نماز به شانه های ما دست می کشید و می فرمود: یکسان بایستید و از هم جدا مشوید که دلهای شما از هم جدا می شود».
مصادیق نظم در حرم عبارتند از:
ایجاد نظم در برگزاری مراسمات
ایجاد نظم در صفوف نماز جماعت
ایجاد نظم در مسیر رفت و آمد زوّار
نظم در لباس و آراستگی
نظم در حضور به موقع و به مقدار نیاز خدام
نظم در چینش قرآنها، کتب ادعیه و جامهری ها
....
