وقف حاج قاسم

اصل13-بهره‌گیری از ظرفیت‌های درونی و بیرونی آستان قدس رضوی در فعالیت‌های حرم مطهر رضوی
اهداف کلان مرتبط:
2. فراهم آوردن امکان زیارت مطلوب برای زائران و مجاوران؛
8. برخورداری از اعتماد و مشارکت عمومی و سرمایه اجتماعی؛
10. سامان‌بخشی و افزایش بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی، خدماتی و نظام اداری و مدیریتی.
از دیرباز، حرم مطهر رضوی ملجأ محبان و شیفتگان امام رضا (علیه السلام) بوده است.

برنامه‌ریزی لازم، به‌منظور افزایش نقش‌آفرینی و فعالیت گروه‌ها، افراد و سازمان‌های داخل و خارج از آستان در این جغرافیای نورانی، یکی از راه‌های افزایش کیفیت خدمات و حفظ هویت مردمی و پویایی این حرم مطهر است که در صورت برنامه‌ریزی مناسب و ایجاد ساختارها و فرایندهای لازم در جهت پشتیبانی از این دیدگاه، دریچه‌های جدیدی از افزایش ظرفیت و بهبود کیفیت خدمت برای زائران و مجاوران گشوده خواهد گشود.

البته این نکته تأکید می‌گردد که فعالیت‌های ذاتی و مناسکی حرم مطهر رضوی از این قاعده مستثنی می‌باشد.



13-1 ایجاد بسترهای لازم برای ارائه خدمات تخصصی مؤسسات و مجموعه‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آستان قدس رضوی؛

13-2 بهره گیری از خدمت خادمیاران و مردمی‌سازی نظام‌مند و تدریجی فعالیت‌های دارای قابلیت واسپاری حرم مطهر رضوی، با ایجاد فرصت‌ها و اشکال خدمتی جدید؛

13-3 جذب مشارکت‌ها و کمک‌های مردمی به منظور تأمین منابع برگزاری مراسم، رخدادها و مناسک حرم‌مطهر رضوی با هماهنگی حوزه متولی؛

13-4 کمک به حوزه متولی جذب موقوفات و نذورات در جلب مشارکت‌های مردمی به‌منظور تأمین منابع مالی به‌سازی، بازسازی و توسعه حرم مطهر رضوی؛

13-5 انسجام‌ بخشی و تقویت تعامل دوطرفه با نهادهای مرتبط با وظایف و مأموریت‌های حرم مطهر رضوی.

اصل12-صیانت از هنر و معماری، وجوه کالبدی و زیرساختی حرم مطهر رضوی و فراهم ساختن فضای مناسب برای زیارت
اهداف کلان مرتبط:
2. فراهم آوردن امکان زیارت مطلوب برای زائران و مجاوران؛
6. برخورداری مخاطبان از منابع و محصولات غنی و روزآمد علمی و فرهنگی و هنری در موضوع امامت و زیارت.
آستان قدس رضوی دارای هویتی تاریخی و معنوی است که گرداگرد حرم مطهر رضوی و موقوفات آن شکل گرفته و محل تجـمع فعالیتهای اصلی منظومه زیارت است؛

حفظ معنویت و قدسیّت فضای زیارت، ضرورتی مهم درزمینه سازی و تحقق‌بخشی به زیارت مطلوب و بامعرفت است. ب

هره‌گیری مناسب از عناصر هنر معماری اسلامی و ایجاد فضای مطلوب زیارتی، مستلزم توجه کیفی به فضاهای زیارتی، رعایت آراستگی و انتظام فضا و ایمنی متناسب با شان حرم مطهر و انتظارات زائران، همچنین توجه به انسجام کالبدی این مکان مقدس است.

علاوه بر این، اهتمام به آینده‌اندیشی و ملاحظه ضرورت‌های آتی خدمت به زائران حرم مطهر رضوی، عنصر اساسی در طراحی‌ها و برنامه‌ریزی‌ها است که می‌بایست در تصمیم گیری‌ها به آن توجه ویژه شود.



12-1 اولویت داشتن بهبود بهره‌وری، توسعه کیفی و تحول فضاهای موجود حرم مطهر، بر ایجاد فضاهای جدید با کارکردهای زیارتی و غیرزیارتی؛

12-2 اولویت‌بندی کاربری فضاهای موجود حرم مطهر رضوی براساس نوع خدمات به زائر و تعالی زیارت و انتقال نظام‌مند کاربری‌های غیرزیارتی به بیرون از حریم حرم مطهر رضوی؛

12-3 حفظ اصالت و هویت تاریخی و هنری و معنویت و شکوه تمدنی حرم مطهر رضوی در نوسازیها و توسعه‌ها، با توجه ویژه به دستاوردهای علمی و بهره‌گیری از آرای معماران، صاحب‌نظران و هنرمندان خبره؛

12-4 حفاظت از مجموعه فضاها بناها و گنجینه معماری و هنر حرم مطهر رضوی در نگهداری، تعمیرات و نوسازی ها؛

12-5 محوریت و غلبه جنبه‌های معنوی، کارکردهای زیارتی و نیازهای زائر، در طراحی، توسعه و نوسازی ها؛

12-6 ارتقاء سطح ایمنی و امنیت کالبدی حرم مطهررضوی با به‌سازی و مقاوم سازی ابنیه و همکاری در برنامه‌ریزی و اجرای تدابیر پدافند غیرعامل.

اصل11- تقویت رویکرد زائرمحوری و تسهیل زیارت ازطریق ارائه خدمات با کیفیت
اهداف کلان مرتبط:
2. فراهم آوردن امکان زیارت مطلوب برای زائران و مجاوران؛
8. برخورداری از اعتماد و مشارکت عمومی و سرمایه اجتماعی؛
حفظ کرامت زائران و ارائه خدمات باکیفیت، در طی فرایند زیارت، نیازی اساسی در رویکرد زائرمحوری است که باید در تعیین اولویت‌ها، رعایت عدالت و کیفیت در ارائه خدمات، به ویژه در نقاط تماس -با هدف جلب رضایت زائران- توجهِ مضاعف شود.

11-1 فراهم‌سازی شرایط مطلوب زیارت ازطریق اولویت‌بخشی به نیازهای ضروری زائر در ارائه خدمات و تسهیلات حرم مطهر رضوی ازجمله: پارکینگ، اطعام، فضاهای زیارتی، مسیرهای تردد، راهنمایی زوار و ...؛

11-2 ارتقای آرامش، آراستگی، نظم و افزایش کیفیت خدمات در حرم مطهر رضوی متناسب با انتظارات زائرین و شأن آستان قدس رضوی در عین حفظ کمیّت قابل قبول به‌دور از تجمل‌گرایی و اسراف؛

11-3 ارائه نظام‌مند، هدفمند و عادلانه کلیه خدمات و محصولات اهدایی به زائرین، به‌ویژه غذای مهمانسرای حضرت؛

11-4 ترویج فرهنگ وقف و نذر برای زائران و همکاری با حوزه ذی‌ربط در جمع‌آوری نذورات و موقوفات؛

11-5 شفافیت و گزارش‌دهی و پاسخگویی به زائران، همراه با متناسب‌سازی انتظارات آنها با وظایف و امکانات موجود؛

11-6 تسهیل ارتباط زائران با مسئولان در انتقال مشکلات، پیشنهادها، شکایات و تخلفات؛

11-7 استفاده حداکثری از جغرافیای حرم مطهر رضوی در گسترش فرهنگ میزبانی؛

11-8 پیگیری مستمر مفاد اجرایی و عملیاتی منشور حقوق زائر؛

11-9 فراهم‌سازی دسترسی آسان و به‌لحظه به اطلاعات فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی حرم مطهر رضوی؛

11-10 استانداردسازی و بهینه‌سازی فرایندها و خدمات ارزش‌آفرین برای زائر با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین؛

11-11 همکاری در طراحی و استقرار نظام شایستگی به‌منظور ارتقای بهره‌وری خدّام حرم مطهر رضوی.

11-12 بهبود، انسجام و هماهنگی در وظایف و فرایندهای کاری و خدماتی نقش‌آفرینان سازمانی در حرم مطهر رضوی.

اصل10- ترویج علوم و معارف قرآن و عترت به‌ویژه آموزه‌ها و سبک زندگی رضوی، برای زائران همگام با فرهنگ‌‌سازی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی
اهداف کلان مرتبط:
1. گسترش و نهادینه سازی معارف و سبک زندگی بر گرفته از اسلام ناب محمدی به ویژه آموزه های امام رضا (علیه السلام) در مقیاس فردی، اجتماعی و تمدنی؛
5. صاحبِ نام و اعتبار در پاسخگویی به نیاز همه مخاطبان با محتوای باکیفیت، جامع و اثربخش در حوزه سیره، معارف و فرهنگ رضوی؛
6. برخورداری مخاطبان از منابع و محصولات غنی و روزآمد علمی و فرهنگی و هنری در موضوع امامت و زیارت.
از دیرباز، حرم مطهر رضوی جایگاه ترویج آموزه‌های گرانسنگ و متعالی قرآن و عترت و هدایت انسان‌ها و جوامع بشری به‌سوی کمال در پرتو سنت و سیره نورانی آن حضرت بوده‌ و حضور گسترده و مستمر زائران مشتاق و علاقه‌مند، فرصت ارزشمندی است که با بهره‌گیری از «برنامه‌ریزی دقیق، وسیع و همه‌جانبه»، زمینه‌های گسترش فرهنگ و معارف اسلام ناب محمدی را در ذهن و جان مخاطبان فراهم می‌سازد.

10-1 الگوسازی در تبلیغ و ترویج معارف قرآن و عترت با تاکید برآموزه‌های رضوی و مواجهه مؤثر با بدعت‌ها و خرافات؛

10-2 ترویج و گفتمان‌سازی مضامین بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی در برنامه‌های جاری حرم مطهر؛

10-3 متناسب‌سازی برنامه‌ها با نیازهای اقشار مختلف فکری و گروه‌های متنوع زائران از حیث سن، جنسیت، زبان، قومیت و ملیت و...؛

10-4 برنامه‌ریزی برای هویّت‌بخشی و تقویت تأثیر فرهنگی و معنوی وقف و نذر برای واقفان و ناذران؛

10-5 بهره‌گیری از هنر دینی و قالب‌های نوآورانه تبلیغی و ترویجی؛

10-6 بازخوانی نوآورانه مناسک، سنت‌ها و آیین‌های حرم مطهر رضوی ضمن حفظ اصالت آن‌ها (تعادل سنت و نوآوری)، با هدف افزایش شناخت، حضور و مشارکت مردم؛

10-7 واگذاری نظام‌مند فعالیت‌های جانبی (غیرذاتی) مذهبی و فرهنگی حرم مطهر به تشکل‌ها و نهادهای تخصصی؛

10-8 اولویت رویکرد عمومی‌سازی انس، فهم، تدبّر و عمل به قرآن در فعالیت‌های قرآنی حرم مطهر رضوی.

اصل9-ارتقای اثربخشی فرایند زیارت و معرفت‌افزائی زائران
اهداف کلان مرتبط:
3. نهادینه شدن فرهنگ زیارت بامعرفت(زیارت متعالی).
تحقق اهداف فرهنگی و معرفتی زیارت در حوزه‌های فردی و اجتماعی، روح حاکم بر تمامی برنامه‌های حرم مطهر رضوی است و مستلزم خدمات نوآورانه و متنوع، متناسب با قشر، سن، جنس، قومیت و ملیت زائران و مجاوران و دارای پشتوانه علمی متقن است.
9-1 جهت‌گیری و انسجام خدمات و پیام‌های اصیل فرهنگی متناسب با نیازها و ویژگی‌های مخاطبان؛
9-2 تمرکز بر فعالیت‌های مذهبی و ارتقای مراسم و مناسک ذاتی و برنامه‌های حضوری حرم مطهر رضوی، به‌منظور ارتقای کیفیت زیارت و معرفت‌افزایی دینی زائران؛
9-3 ارزیابی مستمر اثربخشی برنامه‌ها و فعالیت‌ها و اتخاذ اقدامات اصلاحی از جمله: جایگزینی برنامه‌های کم‌اثر با برنامه‌های جدید و غلبه کیفیت بر کمیّت برنامه‌ها؛
9-4 پیگیری مستمر مفاد اعتقادی و معرفتی منشور حقوق زائر؛
9-5 بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌ها و فضای مجازی برای فراهم آوردن امکان زیارت از راه دور و دسترسی علاقه‌مندان به برنامه‌های جاری حرم مطهر در چارچوب سیاست‌های رسانه‌ای آستان قدس رضوی.

حرم مطهر رضوی
رسالت اصلی حرم مطهر رضوی، خدمت به زائران با تمشیت مطلوب امور حرم مطهر رضوی، ارتقای اثربخشی فرایند زیارت، تبیین و ترویج معارف اسلام ناب محمدی با تاکید بر سیره و معارف رضوی و توسعه فرهنگ وقف و نذر، با پشتوانه علمی و پژوهشی متقن و تکیه بر رویکرد سیستمی است.

تعالی زیارت و خدمت به زائران و توجه به نیازهای معین و مشخص گروه‌های هدف، در طراحی و عرضه خدمات، اصل مورد تأکید و شاخص اصلی ارزیابی فرایندها و نتایج است و سطح مورد انتظار خدمات رضایت حداکثری زائران از طریق تحقق الگوی فاخر مدیریت کارآمد اماکن مذهبی در جهان اسلام است.

اصول موضوعه
اصل9- ارتقای اثربخشی فرایند زیارت و معرفت‌افزائی زائران؛

اصل10- ترویج علوم و معارف قرآن و عترت به‌ویژه آموزه‌ها و سبک زندگی رضوی، برای زائران همگام با فرهنگ‌‌سازی بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی؛

اصل11- تقویت رویکرد زائرمحوری و تسهیل زیارت ازطریق ارائه خدمات باکیفیت؛

اصل12- صیانت از هنر و معماری، وجوه کالبدی و زیرساختی حرم مطهر رضوی و فراهم ساختن فضای مناسب برای زیارت؛

اصل13- بهره‌گیری از ظرفیت‌های درونی و بیرونی آستان قدس رضوی در فعالیت‌های حرم مطهر رضوی.

سیاست های عمومی
1. رعایت مبانی و احکام شرع انور و صیانت از جایگاه و شأن معنوی آستان قدس رضوی در کلیه امور؛
2. هماهنگی و انطباق جهت‌گیری‌ها و اقدامات با اصول انقلاب اسلامی، قانون اساسی، سیاست‌های کلی نظام، رهنمودهای مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)، بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی و قوانین و مقررات موضوعه؛
3. تعالی امر زیارت و زائرمحوری اصل حاکم بر تمام امور آستان قدس رضوی؛
4. صیانت، افزایش بهره‌وری و توسعه نذورات، موقوفات و دارایی‌های حاصل از آنها و بهره‌برداری بهینه از دارایی‌ها، از جمله: املاک و اراضی، گنجینه‌های هنری و تاریخی و میراث فرهنگی رضوی با پایبندی تام به نیات واقفان و ناذران؛
5. بهره‌گیری حداکثری از مشارکت‌ها و ظرفیت‌های مردمی و پرهیز از تصدی‌گری در فعالیت‌ها؛
6. حاکمیت ارزش‌های بنیادین اسلامی و انقلابی بر فعالیت‌ها و موضع‌گیری‌های سیاسی، با رعایت کامل شئون آستان قدس رضوی و جذب حداکثری مخاطبان دارای سلایق متنوع فکری، سیاسی و اجتماعی؛
7. ارتباط و تعامل پیوسته با بدنه خبرگان پایبند به مبانی انقلاب اسلامی و علاقه‌مند به امام رضا(ع) با سلایق متفاوت؛
8. بهره‌مندی از سرمایه انسانی مؤمن، انقلابی، کارآمد و مشتاق خدمت؛
9. پویایی، خلاقیت، نوآوری و تحول سازمانی با نظام نظارت هوشمند، برنامه‌های مؤثر و کارآمد، زنجیره ارزش خدمات و محصولات در حوزه‌های مختلف فعالیتی؛
10. هم‌افزایی ظرفیت‌ها و مزیت‌های بخش‌های فرهنگی، علمی، اقتصادی، اجتماعی و نذوراتی و موقوفاتی در طراحی، اجرا و توسعه فعالیت‌ها با بهره گیری از رسانه، فضای مجازی و فناوری اطلاعات؛
11. پایبندی به برنامه‌ها، رعایت دقیق انضباط مالی و اداری و تبعیت از مقررات و آیین‌نامه‌های ابلاغی؛
12. شفاف‌سازی و پاسخ‌گویی دقیق و به‌هنگام؛
13. حضور و همکاری در کنار حوزه‌ی علمیه و روحانیت معظّم؛
14. همکاری با مدیریت‌های دولتی به نحو مقتضی و متناسب با مأموریت‌های آستان قدس رضوی.

اهداف کلان
1. گسترش و نهادینه‌سازی معارف و سبک زندگی بر گرفته از اسلام ناب محمدی (صلی الله علیه و آله) به‌ویژه آموزه‌های امام رضا (علیه السلام) در مقیاس فردی، اجتماعی و تمدنی؛
2. فراهم‌آوردن امکان زیارت مطلوب برای زائران و مجاوران؛
3. نهادینه‌شدن فرهنگ زیارت بامعرفت (زیارت متعالی)؛
4. بهره‌مندی مجاوران و زائران نیازمند از خدمات اجتماعی با اولویت توانمندسازی آنان؛
5. صاحبِ نام و اعتبار در پاسخگویی به نیاز همه مخاطبان با محتوای باکیفیت، جامع و اثربخش در حوزه سیره، معارف و فرهنگ رضوی؛
6. برخورداری مخاطبان از منابع و محصولات غنی و روزآمد علمی و فرهنگی و هنری در موضوع امامت و زیارت؛
7. بهره‌مندی از نظام نوآورانه، کارا و اثربخش در آفرینش، عرضه و مدیریت محتوا، محصول و خدمت علمی وفرهنگی و هنری؛
8. برخورداری از اعتماد و مشارکت عمومی و تقویت سرمایه اجتماعی؛
9. افزایش بهره‌وری حوزه وقف‌ونذر1 و ایجاد تعادل میان منابع و مصارف آن در چارچوب نیات واقفان و ناذران؛
10. سامان‌بخشی و افزایش بهره‌وری بنگاه‌های اقتصادی، خدماتی و نظام اداری و مدیریتی.




1. منظور از حوزه وقف و نذر، کلیه امور مرتبط با آن از جمله، فرهنگ سازی، زیرساختها، فرآیندهای جذب و مدیریت، موقوفه ها و نذورات است.

ارزش‌های بنیادین
1. پایبندی به آموزه‌های والای رضوی:
الگو و اسوه‌بودن خادمان و کارکنان در التزام و عاملیت به معارف عمیق اسلامی و سیره وثیق عالم آل محمد، امام علی ابن موسی الرضا علیه آلاف التحیه والثناء؛
2. اخلاق و معنویت:
ارتباط زنده با امر مقدس در بطن زندگی روزمره، در چارچوبی عقلانی، در سطحِ فردی و اجتماعی؛

3. عدالت:
تلاش برای گسترش عدالت در تمامی شئون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و رعایت انصاف در توزیع خدمت و بهره‌برداری از فرصت‌ها و مبارزه با ظلم و سلطه‌گری و فساد در سطوح فردی، اجتماعی و سازمانی؛

4. عقلانیت، دانش‌محوری و بهره‌‌وری:
دانایی‌محوری و بهره‌گیری از علم و کاربست آن در مدیریت و اداره امور به منظور دستیابی به اهداف با بکارگیری بهینه منابع و ظرفیتها و افزایش کارآمدی آنها؛

5. ولایت‌مداری و روحیه انقلابی:
التزام و تبعیت از ولایت فقیه، تقویت نظام جمهوری اسلامی و پاسداشت اندیشه‌های امام و رهبری، تحول‌خواهی و تلاش جهادی خستگی ناپذیر، برگرفته ازاعتقاد به اصل «ما می توانیم» با امیدواری و نگاه خوشبینانه به آینده؛

6. عزت و اقتدار اسلام و تشیع:
توجه به حفظ و ارتقای جایگاه اسلام و تشیع، رعایت مصالح و منافع و التزام به یاریگری و نصرت اسلام و انقلاب در تصمیم و رفتار؛

7. مسئولیت‌پذیری و پایبندی به حقوق واقفان و ناذران:
پایبندی به اصول، قواعد و ضوابط سازمانی، حفظ حقوق زائران، مردم، همکاران و سازمان و امانتداری و پایبندی به حقوق واقفان و ناذران؛

8. مردم‌داری و خدمتگزاری جهادی:
رعایت کرامت انسانی و پاسخ‌گویی صادقانه و شفاف و خدمت خالصانه، جهادی و مشتاقانه توأم با کرامت به زائران، مجاوران، مراجعان، همکاران و عموم مردم.

گام 24

چهار خاطره و چهار الگوی خدمت از چهار خادم اهل بیت علیه السلام

خادمان اهل بیت علیهم السلام به عنوان افرادی که در زمان حیات امامان علیهم السلام گوی سبقت را از دیگران ربودند و مدال افتخار و خدمتگزاری به آستان مقدس اولیای الهی را به سینه آویختند ، می توانند برای ما الگویی مناسب در معرفت پیشوایان دین و خدمت به ساحت مقدس ایشان به شمار آیند و به عنوان کسانی که مناسب ترین بستر هدایت و کمال برایشان فراهم آمده مورد اقتدا قرار گیرند، که قرآن می فرماید:

«اولئک الذّین هدی الله فبهداهم اقتده»

«آنان کسانی اند که خدایشان هدایت کرده، پس به هدایت ایشان اقتدا کن».

در اینجا مناسب دیدیم برای داشتن تصویری روشن تر از این خادمان با اخلاص، به چند شخصیت از خدّام درگاه اهل بیت علیهم السلام و معرفت مثال زدنی ایشان به موالی خود، اشاره کنیم .

1- قنبر غلام امیرالمؤمنین علیه السلام

یکی از ملازمان، خدمتگزاران، یاران و صحابی حضرت علی علیه السلام، قنبر است، نام پدرش حمدان، کنیه او ابوهمدان و محّل دفن او شهر حمص یا نجف در کنار کمیل بن زیاد و یا در شهر کوفه گزارش شده است. او ایرانی و از اهالی همدان است، فردی خطیب و صاحب اعتبار و از شاهزادگان بود که به اسارت برده می شود و حضرت علی علیه السلام او را برای همراهی خود انتخاب می کند .

براساس شواهد تاریخی، او فردی شجاع و جسور، قابل اعتماد برای حضرت علی علیه السلام، صاحب سخن، راوی احادیث اهل بیت علیهم السلام، مطیع و مجری فرامین امیر المؤمنین علیه السلام، ملازم و همراه حضرت علی علیه السلام در جنگ و صلح و شب و روز بوده و بالاخره مداح اهل بیت علیهم السلام و شهید در راه علی علیه السلام به دست حجّاج بن یوسف ثقفی است. قنبر از کسانی بود که تا آخر عمر در راه ولایت، کوچکترین انحرافی در او پیدا نشد .

امام صادق علیه السلام فرمودند: قنبر غلام علی علیه السلام آن حضرت را بسیار دوست می داشت و هرگاه علی علیه السلام بیرون می رفت مخفیانه و برای محافظت به دنبال آن حضرت بیرون می رفت و خود را نشان نمی داد. یک شب علی علیه السلام او را دید و فرمود، ای قنبر چه شده که دنبال من آمده ای؟ قنبر گفت: پشت سر شما آمدم تا مراقب شما باشم. امام فرمود، از اهل آسمان می خواهی حفظ کنی یا از اهل زمین؟ قنبر گفت از اهل زمین. امام فرمود ،اهل زمین نمی توانند به من آسیب برسانند مگر به اذن خدا.

قنبر به عنوان غلامی با معرفت، از مقربان درگاه امیرالمؤمنین علیه السلام بود که الطاف خاص امام خویش را با تمام وجودش درک کرده بود. او خادمی توانمند، پرکار و با اخلاص برای حضرت علی علیه السلام بود که در تبیین شخصیت مولای خود بسیار زیبا و موجز، سخن سرایی کرد و مجموعه ای از فضایل آن حضرت را در دل تاریخ با توصیف خود به یادگار سپرد .

معرفی شخصیت امیرالمؤمنین علیه السلام از زبان قنبر حاکی از آن است که این خادم با معرفت، امامش را از اعماق وجود شناخته بود و با کسب افتخار خدمتگزاری در رکاب آن حضرت ،اینگونه سیمای حضرت علی علیه السلام را به تصویر می کشد که چون از او پرسیده میشود: «من مولاک؟» بلافاصله به بیان بیش از یکصد و ده صفت از صفات حضرت می پردازد .

در روایتی می خوانیم: قنبر در وصف حضرت علی علیه السلام گفت: مولای من علی علیه السلام کسی بود که:

ضرب بسیفین با دو شمشیر میجنگید.
و طعن برمْحین با دو نیزه مبارزه میکرد
و صلی القبْلتینٍ بر دو قبله (بیت المقدس و کعبه) نماز خواند.
و بایع البْیعتین دو مرتبه با پیامبر بیعت نمود.
و هاجر الهجْرتین دو مرتبه در راه خدا هجرت کرد.
و لمْ یکفرْ بالله طرْفة عینٍ هیچگاه و لحظه ای کافر نبود.
......

2 .خادم امام حسین (ع)
وی، برده دانشمندی بود که توفیق شهادت در رکاب امام حسین (ع) را یافت. خوارزمی، درباره او آورده است: جوان ترکی که قاری قرآن و عربی دان بود، برای مبارزه به میدان آمد. او که از غالمان حسین (ع) بود، نبرد را شروع کرد، در حالی که چنین رجز می خواند:
"دریا، از نیزه انداختن و شمشیر زدنم متلاطم می شود. و فضا، از تیر و تیراندازی ام آکنده می شود. زمانی که شمشیرم در دست راستم برق می زند، قلب حسودان بزرگ را می شکافد." سپس تعدادی را کشت. او را محاصره کردند و به زمینش زدند. حسین (ع) به سوی او آمد و گریست و صورتش را بر صورت او گذاشت. او چشمانش را باز کرد و حسین (ع) را دید و لبخندی زد و به سوی پروردگارش، رهسپار شد. آنگونه که از شخصیت این غالم باوفا پیداست او کسی بود که: به قرآن تسلط داشت و در زمره قاریان و اهل قرآن به شمار می رفت. راه و رسم خدمتگزاری را در نیمه راه رها نکرده، بلکه تا مرز جانفشانی به پیش رفت و جان خویش را در راه امام خود فدا نمود. عالوه بر آشنایی با قرآن، اهل هنر و شعرسرایی نیز بوده است. این غالم آنقدر مورد عنایت و لطف امام حسین (ع) بود که آن حضرت همانگونه که بر بالین حضرت علی اکبر (ع) حاضر شد، در کنار غالمش آمد و صورت بر صورت غالم گذاشت.


3 ) خادم گمنام و مستجاب الدعوة امام سجاد (ع)
یکی از غالمان گمنام امام سجاد (ع) که حتی نامش در تاریخ هم ذکر نشد، به خاطر ادا کردن رسم خدمتگزاری تا جایی پیش رفته بود که مستجاب الدعوه به شمار می آمد. سعید بن مسیب در وصف حاالت او می گوید:
"سالی قحطی آمد، مردم برای درخواست باران از خداوند اجتماع کرده بودند و دعا می کردند. در میان آنها چشمم به غلامی افتاد که بالای تلی رفت. از مردم جدا شد. نیروی مرموزی مرا به طرف او کشانید، خواستم از کیفیت راز و نیاز غلام باخبر شوم. جلو رفتم لبهایش تکان می خورد ولی من چیزی متوجه نشدم. هنوز دعایش تمام نشده بود که ابری آسمان را پوشانید. غالم سیاه همین که ابر را مشاهده کرد سپاس خدای را به جا آورد و از آنجا دور شد، باران شدیدی بارید. به اندازه ای که ترسیدیم سیل جاری شود. من غلام را تعقیب کردم ببینم کجا می رود. او وارد خانه علی بن الحسین زین العابدین (ع) شد، خدمت آن بزرگوار رسیدم و عرض کردم، در خانه شما غلام سیاهی است اگر ممکن است منت گذارید و به من بفروشیدش. فرمود: سعید! چرا نبخشم که بفروشم؟ امر کرد متصدی غلامان را که هر چه غلام در خانه بود جمع کرد، ولی آن کس که من در پی او بودم در میان آنها نبود. عرض کردند: اینها منظور من نیستند، پرسید، هنوز غلامی باقی مانده؟ عرض کرد: آری فقط یک نفر است که نگهبان اسب و شترهاست. فرمود او را هم حاضر کنید. تا وارد شد، دیدم همان کسی است که بر فراز تل، آهی جگرسوز داشت، گفتم آن که من دنبالش هستم خود اوست. حضرت فرمود: ای غلام از حالا سعید مالک توست، با او برو. غلام سیاه رو به من کرد و گفت: تو را چه واداشت که بین من و آقایم جدایی انداختی؟ گفتم: آنچه در بالای تل از تو مشاهده کردم. این سخن را که شنید دست به درگاه خدا بلند کرد با آهی جانسوز گفت: خدایا رازی بین من و تو بود، اکنون که پرده از روی آن برداشتی مرا نیز به سوی خود برگردان. حضرت سجاد (ع) و کسانی که حضور داشتند از نیایش باصفای او به گریه افتادند. من هم اشکم جاری شد. همین که به منزل رسیدم یک نفر از طرف حضرت پیغام آورد که امام (ع) فرمود: اگر مایلی در تشییع جنازه دوستت شرکت کنی، بیا. با آن مرد به طرف خانه حضرت رفتم دیدم غلام در همان مجلس از دنیا رفته. با دقت در شخصیت نورانی این غلام با معرفت در می یابیم: او با وجود شهرت در میان اهل آسمان، در میان اهل زمین گمنام بود. ارتباطش با خدا تا بدان حد بود که به محض دعا کردن، دعایش به استجابت می رسید. ِ به خاطر داشتن روحیه خدمت به مردم، برای حل مشکل قحطی و خشکسالی دست به دعا شد. به دلیل عشق وافر به مولای خود، جدا شدن از امامش را بالاترین خسارت می دانست. با وجود مقام رفیع در پیشگاه حق، ساده ترین خدمت به امام سجاد (ع) را انتخاب کرده بود و با تمام وجود به انجام آن افتخار می ورزید.

4 .غلام امام صادق (ع)
در تاریخ آمده است امام صادق (ع) غلامی داشت که همیشه ملازم آن حضرت بود و هرگاه ایشان سواره به مسجد می رفت، غلام مرکب امام را تا مراجعت از مسجد نگاه می داشت، اتفاقا در یکی از روزها که غلام مراقب مرکب حضرت بود چند مسافر خراسانی پیدا شدند. یکی از آنان به غلام گفت: آیا مایلی از امام صادق (ع) درخواست کنی من به جای تو باشم و تو به جای من و مال من از آن تو باشد، بدان که من مال بسیار دارم، تو آنها را صاحب شو. غلام گفت: از آقای خودمی پرسم، پس خدمت حضرت رسید و عرضه داشت: یا ابن رسول الله اگر خدا خیری برای من رسانیده باشد آیا شما آنرا از من منع می کنید؟ حضرت فرمود: آن را به تو خواهم داد. پس غلام ماجرای آن مرد خراسانی را به اطلاع حضرت رساند. امام فرمودند: اگر تو از خدمت به ما خسته شده ای و آن مرد راغب است در خدمت به ما، ما قبول می کنیم. پس چون غلام قصد برگشتن کرد حضرت به او فرمودند: به خاطر خدمت طولانی ات به ما، نصیحتی به تو می کنم، آنگاه اختیار با توست، بدان که چون روز قیامت شود پیامبر (ص) به نور خدا دست آویزد و امیرالمومنین (ع) به رسول خدا (ص) و ائمه (ع) به امیرالمومنین (ع) و شیعیان، چنگ به دامان ما زنند و آنجا که ما داخل می شویم (بهشت) داخل شوند. غلام چون این سخن را از حضرت شنید عرضه داشت: من از خدمت شما جایی نمی روم و آخرت را بر دنیا بر می گزینم. پس غلام نزد آن خراسانی بازگشت. خراسانی چون غلام را دید گفت: ای غلام با سیمایی متفاوت از نزد حضرت بازگشتی. غلام سخن حضرت را برای آن مرد بازگو کرد و او را خدمت حضرت آورد. حضرت او را به خدمت پذیرفت و دستور داد هزار اشرفی به غلام دادند

چشم انداز
با اتکال به قدرت لایزال الهی و در پرتو عنایات حضرت امام علی بن موسی الرضا (علیه آلاف التحیه و الثناء) و در مسیر تحقق اهداف انقلاب اسلامی و ایجاد تمدن نوین اسلامی در افق 1410 و مقیاس جهانی:

آستان قدس رضوی
پویاترین1، کارآمدترین2 ، هم‌افزاترین3 و اثرگذارترین نهاد اسلامی،
شایسته‌ترین خادم برای بیشترین زائر اهل بیت (علیهم‌السلام)،
الهام‌بخش4 در تبیین و ترویج قرآن و عترت،
برترین مرجع5 سیره، معارف و فرهنگ رضوی،
دارای بیشترین ذخایر، تولیدات و خدمات اثربخشِ علمی، فرهنگی، اجتماعی و هنری در حوزه‌های امامت و زیارت،
و الگوی پیشرو در اقتصاد ِ مبتنی بر وقف و نذر خواهد بود.





1. پویایی: آینده‌نگری و رویارویی فعالانه و عالمانه با مسائل، مبتنی بر دانش، چابکی و انعطاف‌پذیری.
2.کارآمدی: بهره گیری حداکثری از استعدادها، ظرفیت‌ها و مزیت‌ها در راستای تحقق اهداف.
3. هم‌افزایی: انسجام و همکاری تنگاتنگ واحدهای تابعه و دارای ارتباط، تعامل و مشارکت با نهادهای ملی و بین‌المللی در مسیر تحقق اهداف.
4.الهام بخش: سرآمدی در کیفیت، گستردگی و اثربخشی فعالیت‌ها و زمینه سازی برای بهره گیری نهادهای مشابه از الگوهای مدیریتی و عملکردی آستان قدس رضوی.
5.برترین مرجع: برخورداری از جایگاه برتر و شناخته‌شده در یک یا چند موضوع مشخص به واسطه کیفیت، جامعیت و اثربخشی و الگو در در پاسخگویی و رفع نیازهای فردی و اجتماعی درحوزه‌های کارکردی.

گام 23
عوامل طرد شدن از درگاه امام
یکی از نگرانی های مثبت و لازم برای اهل ولایت، خادمان و محباّن اهلبیتعلیه السلام نگرانی در خصوص طرد شدن از درگاه ملکوتی امام و اخراج از بیت الولایه اهلالبیت علیه السلام میباشد ،زیرا در روایات اهلبیتعلیه السلام به نکاتی اشاره شده که رعایت نکردن آنها سبب طرد و دوری از این خانواده و سلب اهلیت از انسان می شود .

در روایات اهلبیتعلیه السلام تعبیراتی چون «لیس منِاّ» (از ما نیست) و «لیس منِی» (از من نیست) از سوی امامان ناظر به همین معناست، مانند اینکه فرموده اند:

(لیس مِنّا مَن لمَ یُصَلِّ صَلاةُ اللَّیل) «هر کس نماز شب نخواند از ما ( اهل بیت) نیست».

(لیَسَ مِنّا مَن لمَ یُحاسِبْ نفَسَهُ کُلَّ یَوم…) «هر کس هر روز به حساب نفس خود رسیدگی نکند، از ما (اهل بیت) نیست ».

همچنین، گاهی برخی از اصحاب اهلبیتعلیه السلام به خاطر ارتکاب خطاهایی از پیشگاه امامان خود عملاً طرد شده اند که لازم است با دقت در ماجراهای آنان و عبرت گرفتن از این کوتاهی ها، با مراقبت و هوشیاری بیشتر، از عوامل طرد شدن از این خانواده دوری کنیم و در مسیر خلاف رضایت آنان قدمی برنداریم. در اینجا به ذکر نمونه هایی از این خطاها و برخورد ائمه اطهارعلیه السلام با چنین خطاهایی می پردازیم .

1) درشتگویی

خداوند متعال مؤمنین را عزیز و صاحب کرامت قرار داده است و از دیگر مؤمنین نیز خواسته این مقام مؤمن را پاس بدارند و به حریم عزّت و کرامت او تجاوز ننمایند .

قرآن میفرماید:

(و لا تلمِزُوا أنفُسَکم و لا تَنابزَُوا بالألقاب) «از خودعیب جویی نکنید و یکدیگر را با القاب ناشایست صدا نزنید».

براساس این فرمایش قرآن، هرگونه حرکت، سخن و یا رفتاری که به نحوی اهانت به دیگران قلمداد شود و اسباب آزرده خاطر شدن آنان را فراهم آورد عملی ناپسند و حرام است و سبب خارج شدن انسان از سایه لطف و عنایت امامانعلیه السلام خواهد شد .

تاریخ گواهی میدهد که چگونه یکی از اصحاب امام صادق علیه السلام به خاطر درشتگویی نسبت به غلامش از چشم آن حضرت ساقط شد و از فیض همراهی و مصاحبت امام بازماند .

شهید مطهری در کتاب داستان راستان این جریان را اینگونه به تصویر می کشند:

«در آن روز، صحابی امام صادق علیه السلام مانند همیشه همراه امام بود و با هم داخل بازار کفش دوزها شدند. غلام سیاه پوستش هم در آن روز با او بود و از پشت سرش حرکت میکرد. در وسط بازار، ناگهان به پشت سر نگاه کرد؛ غلام را ندید. بعد از چند قدم دیگر، دو مرتبه سر را به عقب برگرداند؛ باز هم غلام را ندید. سومین بار به پشت سر نگاه کرد؛ هنوز هم از غلام که سرگرم تماشای اطرافش شده و از ارباب خود دور افتاده بود خبری نبود. برای مرتبه چهارم که سر خود را به عقب برگرداند، غلام را دید؛ با خشم به وی گفت: «مادر فلان! کجا بودی؟ » تا این جمله از دهانش خارج شد، امام صادق علیه السلام به علامت تعجب دست خود را بلند کرد و محکم به پیشانی خویش زد و فرمود: «سبحان الله! به مادرش دشنام میدهی؟ به مادرش نسبت کار ناروا میدهی؟! من خیال میکردم تو مردی باتقوا و پرهیزگاری؛ معلومم شد در تو ، ورع و تقوایی وجود ندارد ».

ـ «یا بن رسول الله! این غلام اصلاً سندی است و مادرش هم از اهل سِند است. خودت میدانی که آنها مسلمان نیستند .مادر این غلام یک زن مسلمان نبوده که من به او تهمت ناروا زده باشم ».

حضرت فرمودند: «مادرش کافر بوده که بوده. هر قومی سنتی و قانونی در امر ازدواج دارند. وقتی طبق همان سنت و قانون رفتار کنند ،عملشان زنا نیست و فرزندانشان زنازاده محسوب نمی شوند ».

امام بعد از این بیان به او فرمود: «دیگر از من دور شو».

بعد از آن، دیگر کسی ندید که امام صادق علیه السلام با او راه برود ،تا مرگ بین آنها جدایی کامل انداخت.»

2) کوتاهی در خدمت به مؤمنان

علی ابن یقطین یکی از دوستداران حضرت موسی بن جعفرعلیه السلام بود که حضرت عنایت ویژه ای به او داشتند. علی همچنین در دستگاه هارون مقام وزارت داشت و با نظر موسی ابن جعفرعلیه السلام برای رسیدگی به امور شیعیان در این پسُت باقی مانده بود . روزی یکی از شیعیان به نام ابراهیم جَمّال (شتربان) به او مراجعه کرد، ولی علی ابن یقطین به او اجازه ملاقات نداد و او را رد نمود . اتفاقاً علی همان سال عازم حج شد و قصد ملاقات امام موسی کاظمعلیه السلام در مدینه را نمود، امّا برخلاف انتظارش حضرت به او اجازه دیدار ندادند و چون علی علّت به حضور نپذیرفتنش را جویا شد، حضرت فرمودند:

(لِأنکََّ حَجَبْتَ أخاک ابراهیم الجّمال وَ قَد أبی اللهُ أن یشکر سَعیَکَ حَتّی یَغفِر لک ابراهیم الجّمال)

«تو را راه ندادم؛ زیرا برادرت ابراهیم شتربان را راه ندادی و خداوند حج تو را قبول نمیکند تا اینکه تو را ببخشد».(القطره/ج1/ص 591)

در این کلام موسی ابن جعفر علیه السلام چندین پیام مهم به چشم میخورد:

ردّ محباّن اهلبیتعلیه السلام و کوتاهی در خدمت به ایشان ،خلاف رضایت اهلبیتعلیه السلام است .
کوتاهی در خدمت به دوستان اهلبیتعلیه السلام ، سبب محرومیت از ملاقات امام می شود .
کوتاهی در خدمت به دوستان اهلبیتعلیه السلام ، مانع قبولی عبادات و از جمله حج می گردد .
راه حلّ خلاصی از خطای کوتاهی در حق دوستان اهلبیتعلیه السلام ، تنها کسب حلالیت از آنان و به دست آوردن دل آنهاست .
3) خوشگذرانی و عدم رضایت والدین

از جمله عوامل طرد شدن از درگاه اهلبیتعلیه السلامو امام رضا علیه السلام ، دوری از اخلاق مترفین و خوشگذرانان و آلوده شدن به لهو و لعب و همچنین کوتاهی در وظایف خانوادگی نسبت به والدین میباشد .امیرالمؤمنین علیه السلام در نامه ای به فرماندار بصره، عثمان بن حنیف انصاری که دعوت مهمانی سرمایه داری از مردم بصره را پذیرفت، فرمودند: «پس از یاد خدا و درود! ای پسر حنیف، به من گزارش دادند که مردی از سرمایه داران بصره، تو را به مهمانی خویش فراخواند و تو به سرعت به سوی آن شتافتی. خوردنی های رنگارنگ برای تو آوردند و کاسه های پر از غذا پی در پی در جلوی تو نهادند ،گمان نمیکردم مهمانی مردمی را بپذیری که نیازمندانشان با ستم محروم شده و ثروتمندانشان بر سر سفره دعوت شده اند، اندیشه کن در کجایی؟ و بر سر کدام سفره میخوری؟ پس آن غذایی که حلال و حرام بودنش را نمیدانی دور بیفکن و آنچه را به پاکیزگی و حلال بودنش یقین داری مصرف کن. آگاه باش! هر پیروی را امامی است. که از او پیروی میکند و از نور دانشش روشنی میگیرد. آگاه باش امام شما از دنیای خود به دو جامه فرسوده و دو قرص نان رضایت داده است، بدانید که شما توانایی چنین کاری را ندارید امّا با پرهیزکاری و تلاش فراوان و پاکدامنی و راستی ،مرا یاری دهید».

در داستان معروف تشّرف حاج علی بغدادی به محضر امام زمان علیه السلام آمده است که چون حاج علی بغدادی از قبولی زیارت برخی همسفرانش در زیارت علی ابن موسی الرضا علیه السلام پرسید، امام زمان (عج) بر قبولی زیارت برخی دوستانش که مقیدّ به رعایت اخلاق و آداب دینی بودند مهر تایید زدند و نسبت به قبولی زیارت برخی همسفرانش که در طی مسیر مشغول لهو و لعب بوده و عاق والدین شده بودند سکوت کردند و با سکوت خود اعمال و زیارت آنان را مردود و بی نتیجه دانستند.

4) ادّعای شیعه گری

در سخنان اهلبیت علیه السلام و عکس العمل های رفتاری ایشان ،تفاوت قائل شدن و تمایز بین دو مفهوم شیعه خالص و واقعی با محبّ و متشّیع (کسی که ادّعای شیعه گری میکند ،اما شیعه خالص نیست) به وضوح مشاهده میشود و چنانچه کسانی بدون دارا بودن شایستگی اخلاق و رفتاری به خود ، نسبت تشیعّ دهند، مورد طرد و خشم آن بزرگواران قرار میگیرند، زیرا اصطلاح شیعه در فرهنگ و مکتب اهلبیت علیه السلام ، مقامی والاست، بطوری که در تعریف آن در روایات آمده است: (الشّیعَةُ مَن شایَعَ عَلیّاً) «شیعه کسی است که با حضرت علی علیه السلام(در اندیشه ،اخلاق و رفتار) همراه و هماهنگ باشد». میزان الحکمه /ح9937

(إنَّ شیعَتَنا مَن شَیَّعَنا وَ اتَّبَعَ آثارَنا وَ اقتَدی بِأعمالِنا)

«همانا شیعه ما کسی است که ما را همراهی کرده، از سخنان ما پیروی نماید و به اعمال ما اقتداء کند ».

امّا از دیدگاه اهلبیت علیه السلام اگر کسی دارای صفات شیعه نباشد، شیعه نیست، بلکه محبّ محسوب میشود و محبّ اگر ادّعا کند شیعه است مورد توبیخ اهلبیت علیه السلام واقع میشود. در این خصوص در سیره حضرت رضاعلیه السلام آمده است گروهی از دوستان حضرت رضاعلیه السلام به قصد زیارت و ملاقات با آن امام، به سوی خراسان به راه افتادند و هنگامی که خواستند به محضر امام مشرف شوند، خود را شیعیان اهلبیت علیه السلام معرفی کردند (و گفتند: نحَنُ شیعةُ علیّ) اما حضرت آنان را نپذیرفتند و به غلام خود فرمودند: (أنا مَشغولٌ فاصرِفهم) «من مشغله دارم، آنان را بازگردان» آنان بازگشتند و روز دوم برگشتند و دوباره همان ادّعا (شیعه گری علی علیه السلام) را مطرح کردند و همان جواب را شنیدند تا اینکه این مراجعه و عدم پذیرش حضرت تا دو ماه متوالی به درازا کشید و آنان مأیوس شدند. پس به غلام حضرت گفتند:

(قل لمَولانا إناّ شیعةُ أبیکَ علی ابن أبیطالب و قَد شَمِتَ بنِا أعداءُنا فی حجابکَ لنَا و نحَنُ ننَصَرِفُ هذه الکَرََّةَ و نهَرَبُ مِن بلََدِنا خَجِلاً…)

«به مولایمان بگو ما شیعیان پدرت علی علیه السلام هستیم، دشمنان ما را به خاطر عدم پذیرش شما شماتت میکنند و ما این بار با شرمساری و خجالت به شهر و دیارمان باز میگردیم…»

پس در این هنگام حضرت به غلام فرمودند: به آنان اذن دخول بده، پس آنان داخل شدند و بر حضرتش سلام دادند ،پس حضرت پاسخ سلام آنان را نداد و اجازه نشستن به ایشان مرحمت نکرد، پس آنان سرپا ایستادند و عرضه داشتند: ای فرزند رسول خدا! علت این جفاء در حق ما چیست؟ از این پس دیگر چه چیزی (آبرویی) برای ما باقی میماند؟ حضرت فرمودند: (اقِرؤا: «وَ ما أصابکَُم مِن مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أیدیکم و یَعفُو عن کثیرٍ» مَا اقتَدَیت الِا بربیّ…) «بخوانید این آیه را که میگوید: هیچ مصیبتی به شما نمیرسد مگر به خاطر آنچه که خودتان (از بدیها) کسب کرده اید» و من در اینکار جز به خدا و رسولصلی الله وسلم و امیرالمومنینعلیه السلام و پدرانم اقتدا نکردم. پرسیدند:(جرم ما چیست؟) برای چه؟حضرت فرمود: (لدَِعواکُم أنکّم شیعةُ أمیرالمؤمنین علی ابن ابیطالبعلیه السلام وَیْحَکُم إنمّا شیعتُهُ الحَسَنُ و الحُسَین و أبوذرٍ و سلمانُ و المِقدادُ و عَمّارُ و محمّدُ بنُ أبی بکَرٍ الذّین لمَ یُخالفُِوا شیئاً مِن أوامِرِهِ…) شما را نپذیرفتم به خاطر آنکه (به باطل) ادعا میکردید شیعه امیرالمؤمنین هستید، وای بر شما، همانا شیعه علی حسن و حسین سلام الله علیها است و ابوذر و سلمان و مقداد و محمّد بن ابوبکر، کسانی که در هیچ چیز با دستورات او مخالفت نکردند و شما گفتید که از شیعیان علی علیه السلام هستید و حال آنکه در اکثر اعمالتان با او مخالفت میکنید و در بسیاری از واجبات الهی کوتاهی میکنید و نسبت به حقوق برادران دینی خود سهل انگارید، اگر میگفتید که از دوستان علی علیه السلام هستید و از دوستداران دوستان او و دشمن دشمنان او، من سخن شما را انکار نمیکردم، امّا این (تشیع) مرتبه شریفی است که ادعا کردید.

«ان لم تُصَدِّقوا قَولکَُم بفِعِْلِکُم هَلَکتُم إلاّ أن تتدارَکُم رحمةٌ مِن رَبِّکُم »

«اگر سخنتان را با عملتان تصدیق نکنید هلاک میشوید مگر اینکه رحمت الهی شما را دریابد ».

پس آنان استغفار کردند و توبه نمودند. آنگاه امام رضاعلیه السلام فرمود:

«فَمَرحَباً بِکُم اخوانی و أهلَ وُدّی…»

«آفرین بر شما برادران و دوستدارانم…»

و آنگاه امام یکایک آنان را در آغوش کشیدند و به غلام خود فرمودند: چند مرتبه آنان را بازگردانیدی، گفت، شست مرتبه، حضرت فرمود: شست مرتبه (از جانب من) به ایشان سر بزن و سلام مرا به آنان برسان .

پیام های اخلاقی این روایت را میتوان در چند جمله خلاصه کرد:

شایسته است دوستان و زائران اهلبیتعلیه السلام با صداقت و به دور از ادعاهای ناصحیح به محضر آن بزرگواران شرفیاب شوند .
ادعای شیعه گری ادعایی بسیار بزرگ است .
در صورتی که یاران اهلبیتعلیه السلامادعای گزافی کنند ،مورد توبیخ ایشان واقع میشوند.
اگر زایران و دوستان اهلبیتعلیه السلام در ادعاهایشان صادق باشند، مشمول لطف و رحمت این خانواده قرار میگیرند.
با توجه به این داستان بر خادمان و زائران حریم رضوی لازم است با صداقت محضر آن حضرت مشرّف شوند و صادقانه به تقصیرات خود اعتراف نمایند تا از لطف بی پایان امام رئوف خود بیش از پیش بهره مند گردند و شاید به دلیل لزوم حضور و زیارت صادقانه است که یکی از اذکار ورود به حرم امامان سلام الله علیها این آیه شریفه است که (رَبِّ ادخِلنی مُدخَلَ صِدقٍ و ِأخرجنی مُخَرج صِدقٍ…)

«خدایا مرا صادقانه داخل کن و صادقانه خارج فرما…" 1 اسراء /80.

5) بی احترامی به دوستان اهلبیت سلام الله علیها

در فرهنگ تربیتی اسلام، مکانهای مقدّس، زمانهای مقدس، کتابهای مقدّس و انسانهای مقدّس وجود دارندکه در احکام و اخلاق دینی در این موارد لازم است علاوه بر رعایت آداب و احترامات ویژه هر یک، از هر گونه حرکتی که سبب هتک حرمت آنها شود خودداری گردد . امّا در این بین مؤمن به خدا و اهلبیت علیه السلام از جایگاه ویژه ای برخوردار است و استخفاف و تحقیر او از گناهان کبیره به شمار میرود .خادمان و حرمبانان رضوی باید به این نکته توجّه کافی مبذول دارند که در حال خدمت به آستان مقدس رضوی و زائران، مرتکب آزار و بی احترامی نسبت به مؤمنین زائر نگردند، چرا که این جرم از منظر دین در حکم تخریب کعبه است که علاوه بر حکم تحریمی، دارای آثار وضعی دنیوی ،مانند سلب توفیقات و دور شدن از ائمه علیه السلام میباشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرمودند:

«هر کس مؤمنی را بیازارد هر چند به گفتن کلمه ای کوچک ،روز قیامت در حالی وارد میشود که روی پیشانی اش نوشته شده: «ناامید از رحمت خدا» و مانند کسی است که کعبه و بیت المقدّس را ویران کرده و ده هزار نفر از فرشتگان را به قتل رسانیده است ».

همچنین آزار مؤمن در روایات در حکم اعلان مبارزه و جنگ با خدا معرفی شده است، چنانچه در حدیثی قدسی از قول خداوند متعال به موسیعلیه السلام وارد شده:

«هر کس به وَلیّ من اهانت کند گویی با من (خدا) اعلان جنگ کرده است».

همچنین اهلبیت علیه السلام آزار و اهانت به مؤمن را آزار و اذیت به خود و خدا مِیدانند. امام صادق علیه السلام فرمودند:

«هر کسی مؤمنی نسبت به ما اهلبیت را خوار شمرد ،حرمت خدا را خوار شمرده و از بین برده است». کافی/ ج8/ ص 102.

6) فخرفروشی

یکی از امتیازات و توفیقات زندگی برخی افراد، حضوردر محضر اهلبیت علیه السلام ، همجواری با آنان و پوشیدن لباس خدمتگزاری به آستان آنها میباشد که خادمان حرم رضوی از این گروهند که فیض حضور در بارگاه ملکوتی ثامن الحجج علیه السلام و انُس با آن امام رئوف در کسوت خدمت به زائران ایشان روزیشان شده است. نکته قابل توجه اینکه، این امتیاز و امکان خدمتگزاری نباید سبب تفاخر، خود برتربینی و فخرفروشی نسبت به دیگران شود، چرا که در این صورت جایگاه خود نزد امام را از دست خواهند داد .

در توضیح رذیله تفاخر در کتب اخلاقی آمده است: افتخار (فخرفروشی و خودستایی) یعنی مباهات و نازندگی گفتاری انسان به اموری که توهّم کمال بودن آن را دارد و غالباً هم آن امور بیرون از ذات فرد می باشد.

ماجرای بزنطی از ملازمان امام رضاعلیه السلام ، برای همه و بویژه خادمین حرم آن حضرت درس عبرتی آموزنده است تا با دقت در آن، از این رذیله اخلاقی مصون و محفوظ بمانند . احمد ابن نصر بزنطی پس از ارتباطات مکاتبه ای و مناظرات حضوری علمی با امام رضاعلیه السلام ایمان آورد .

روزی به امام گفت: «من میل دارم در مواقعی که مانعی در کار نیست و رفت و آمد من از نظر دستگاه حکومت اشکالی ندارد، شخصاً به خانه شما بیایم و حضوراً استفاده کنم ».یک روز، آخر وقت، امام رضاعلیه السلام مرکب شخصی خود را فرستاد و بزنطی را پیش خود خواند. آن شب تا نیمه های شب به سؤال و جوابهای علمی گذشت. مرتباً بزنطی مشکلات خویش را میپرسید و امام جواب میداد. بزنطی از این موقعیت که نصیبش شده بود به خود میبالید و از خوشحالی در پوست نمیگنجید .شب گذشت و موقع خواب شد. امام خدمتکار را طلب کرد و فرمود: «همان بستر شخصی مرا که خودم در آن میخوابم بیاور برای بزنطی بگستران، تا استراحت کند ».

این اظهار محبت، بیش از اندازه در بزنطی مؤثر افتاد. مرغ خیالش به پرواز درآمد؛ در دل با خود میگفت: «الان در دنیا کسی از من سعادتمندتر و خوشبختتر نیست ».(لیَسَ فی الدُّنیا مَنْ هُوَ أحْسَنُ حالاً مِنِّی…) این منم که امام مرکب شخصی خود را برایم فرستاد و با آن مرا به منزل خود آورد، این منم که امام نیمی از شب را تنها با من نشست و پاسخ سؤالات مرا داد. بعلاوه همه اینها، این منم که چون موقع خوابم رسید ،امام دستور داد که بستر شخصی او را برای من بگسترانند. پس چه کسی در دنیا از من سعادتمندتر و خوشبخت تر خواهد بود .بزنطی سرگرم این خیالات خوش بود و دنیا و ما فی ها را زیر پای خودش میدید، ناگهان امام رضا علیه السلام در حالی که دستها را به زمین عمود کرده بود و آماده برخاستن و رفتن بود ،با جمله «یا احمد!»، بزنطی را مخاطب قرار داد و رشته خیالات او را پاره کرد. آنگاه فرمود: (لا تَفْخَر عَلی أصحابِکَ بذلکَ…) «هرگز آنچه را که امشب برای تو پیش آمد، مایه فخر و مباهات خویش بر دیگران قرار نده، زیرا صعصعه بن صوحان ـ که از اکابر یاران علی بن ابیطالب علیه السلام بود ـ مریض شد. علی به عیادت او رفت و بسیار به او محبت و ملاطفت کرد؛ دست خویش را از روی مهربانی بر پیشانی صعصعه گذاشت، ولی همینکه خواست از جا حرکت کند و برود، او را مخاطب قرار داد و فرمود: این امور را هرگز مایه فخر و مباهات خود قرار نده؛ اینها دلیل بر چیزی از برای تو نمیشود. من تمام اینها را به خاطر تکلیف و وظیفه ای که متوجه من است انجام دادم و هرگز نباید کسی اینگونه امور را دلیل بر کمالی برای خود فرض کند». داستان راستان /شهید مطهری /داستان 37

برادر امام رضاعلیه السلام ، زید الناّر نیز از آنجا که به خاطر انتسابش با بیت امام در جامعه برای خود اعتباری داشت، دچار این خطا و لغزش شد. او که با توجه به سیادتش برای خود منزلتی والا قائل میشد به دیگران فخر فروشی مینمود که در همین راستا با برخورد صریح و قاطع امام رضا علیه السلام روبه رو شد .

شهید مطهری جریان این برخورد را در کتاب داستان راستان بدینگونه شرح می دهند:

در زمانی که علی بن موسی الرضاعلیه السلام از طرف مأمون به خراسان احضار شده و اجبارا با شرایط خاصی ولایت عهدی مأمون را پذیرفته بود، «زید اًلنار» برادر امام نیز در خراسان بود. زید به واسطه داعیه ای که داشت و انقلابی که در مدینه برپا کرده بود، مورد خشم و غضب مأمون قرار گرفته بود. اما مأمون که آن ایام سیاستش اقتضا میکرد حرمت و حشمت امام رضاعلیه السلام را حفظ کند، به خاطر امام از قتل یا حبس برادرش زید صرف نظر کرد .

روزی در یک مجلس عام، عده ی زیادی شرکت داشتند و امام رضاعلیه السلام برای آنها صحبت میکرد. از آن سو زید، عدّ ه ای از اهل مجلس را متوجه خود کرده بود و برای آنها در فضیلت سادات و اولاد پیغمبر و اینکه آنان وضع استثنایی دارند، داد سخن میداد و مرتب میگفت: «ما خانواده چنین، ما خانواده چنان». امام متوجه گفتار زید شد. ناگهان نگاه تند و فریاد «یا زیدِ!» امام، زید و همه اهل مجلس را متوجه کرد. فرمود: «ای زید! حرفهای بقّالهای کوفه باورت آمده و مرتب تحویل مردم میدهی؟ اینها چه چیز است که به مردم میگویی؟ آن که شنیده ای خداوند ذرّیهّ فاطمه را از آتش جهنمّ مصون داشته است، مقصود فرزندان بلافصل فاطمه سلام الله علیها، یعنی حسن و حسین علیهما السلام و دو خواهر ایشان است. اگر مطلب این طور است که تو میگویی و اولاد فاطمه سلام الله علیها وضع استثنایی دارند و به هر حال آنان اهل نجات و سعادت اند، پس تو نزد خدا از پدرت موسی بن جعفر علیه السلام گرامی تری، زیرا او در دنیا امر خدا را اطاعت کرد، قائم اللیل و صائم النهار بود، و تو امر خدا را عصیان میکنی و به قول تو هر دو مثل هم اهل نجات و سعادت هستید. پس برد با تو است، زیرا موسی ابن جعفرعلیه السلام عمل کرد و سعادتمند شد و تو عمل نکرده و رنج نبرده گنج بردی. علی بن الحسین زین العابدین علیه السلام میگفت: نیکوکار ما اهل بیت پیغمبر صلی الله علیه و سلم دو برابر اجر دارد و بدکار ما دو برابر عذاب، همانطور که قرآن درباره زنان پیغمبر تصریح کرده است؛ زیرا آن کس از خاندان ما که نیکوکاری میکند در حقیقت دو کار کرده: یکی اینکه مانند دیگران کار نیکی کرده؛ دیگر اینکه حیثیت و احترام پیغمبر را حفظ کرده است. آن کس هم که گناه میکند دو گناه مرتکب شده: یکی اینکه مانند دیگران کار بدی کرده؛ دیگر اینکه آبرو و حیثیت پیغمبر صلی الله و سلم را از بین برده است ».آنگاه امام رو کرد به حسن ابن موسی وشاء بغدادی که از اهل عراق بود و در آن وقت در جلسه حضور داشت، و فرمود:

«مردم عراق این آیه قرآن را: «انِهَُّ لیَْسَ مِنْ اهَْلِکَ انِهَُّ عَمَلٌ غَیْرُ صالحٍِ» را چگونه قرائت می کنند؟ »

امام فرمودند: «ابدا این طور نیست. او فرزند حقیقی نوح و از نسل نوح بود. چًون بدکار شد امر خدا را عصیان کرد ،پیوند معنوی اش با نوح بریده شد. به نوح گفته شد این فرزند تو ناصالح است، از این رو نمیتواند در ردیف صالحان قرار گیرد. موضوع ما خانواده نیز چنین است. اساس کار، پیوند معنوی و صلاح عمل و اطاعت امر خداست. هر کس خدا را اطاعت کند از ما اهلبیت است، گو اینکه هیچگونه نسبت و رابطه نسلی و جسمانی با ما نداشته باشد، و هر کس گنهکار باشد از ما نیست، گو اینکه از اولاد حقیقی و صحیح النسب زهرا سلام الله علیهاباشد. همین خود تو که با ما هیچ گونه نسبتی نداری، اگر نیکوکار و مطیع امر حق باشی از ما هستی»

گام 22

امر به معروف و نهی از منکر

قرآن کریم می فرماید:

(و لتکنْ منْکم أمّةٌ یدعون إلی الخیر و یأمرون بالمعروف و ینْهون عن المنکر و اولئک هم المفلحون)

«و از میان شما باید گروهی باشند که (دیگران را) به خیر دعوت نمایند و امر به معروف و نهی از منکر کنند و آنها همان رستگارانند».

حرم اهل بیت علیهم السلام از جمله حرم رضوی علیه السلام بهترین بستر برای اجرای دو اصل مهمّ امر به معروف و نهی از منکر و حرم بانان این آستان، شایسته ترین و مؤثرترین افراد برای اقامه این فریضه الهی اند زیرا:

اولاً: حرم امام رضا علیه السلام از بهترین مواضع و متبرّ کترین خطّه های زمین و امر به معروف و نهی از منکر از والاترین و مهمترین فرائض الهی اوست و خادمان درگاه حضرت، از والامقام ترین افراد میباشند و انجام «مهمترین» عبادت در «بهترین» مکان توسط «بهترین» عوامل اجرایی، «بیشترین» اثر را به دنبال خواهد داشت .

ثانیاً: حرم امامان علیهم السلام و بویژه حرم علی بن موسی الرضا علیه السلام محل عبادت و آشنایی با دین و اقامه فرائض الهی است و امر به معروف و نهی از منکر از ارزشمندترین فرائض است .

قال الباقر علیه السلام:

(إنّ الأمر بالمعروف و النّهی عن المنکر سبیل الأنبیاء و منهاج الصّلحاء، فریضةٌ عظیمةٌ بها تقام الفرائض…)

(فرمان دادن به خوبی ها و بازداشتن از زشتی ها راه پیامبران است و شیوه نیکوکاران، فریضه بزرگی است که دیگر فرائض به واسطه آن برپا میشود…)

ثالثاً: افراد و زایران با ورود به حریم مقدّس رضوی، تحت تأثیر فضای معنوی و نورانی این بهشت زمینی، بیشترین آمادگی را برای حق پذیری و پذیرش خطاهای رفتاری خود دارند .

رابعاً: خادمان حرم که در نظر همه زایران، نمایندگان حضرت رضا علیه السلام هستند، شایسته است برای احراز مقام جانشینی خدا، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و امامان علیهم السلام پیشقدم باشند، چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند:

(من أمر بالمعروف و انهی عن المنکر فهو خلیفة الله فی أرضه و خلیفة رسوله…)

«هر کس امر به معروف و نهی از منکر کند، خلیفه خدا و رسول او در روی زمین است…"

خامساً: خادمان حرم باید طلایه داران مکتب رضوی و مدافعان آیین علوی باشند و با امر به معروف و نهی از منکر این عبادت فراموش شده را در دلها و اذهان زنده کنند و از این طریق زائران را با سوغات معنوی امر به معروف و نهی از منکر راهی شهر و دیارشان نمایند و بدون شک زائران با توجه به ارادتی که به امام رضا علیه السلام و خادمان آن حضرت دارند، از این رفتار الگوبرداری کرده و آنرا در شهر خود احیاء خواهند نمود .

سادساً: کسب رضایت خدا، معصومین علیهم السلام و بویژه امام رضا علیه السلام در گروی اجرای فرامین الهی، رعایت تقوی و از جمله اقامه دو فریضه زیربنایی امر به معروف و نهی از منکر است .

سابعاً: فضای نورانی حرم علی بن موسی الرضا علیه السلام باید با همه جا متفاوت باشد و آنگونه که در اقامه این دو فریضه بزرگ در سطح جامعه مسامحه و کوتاهی می شود، شایسته نیست در حرم رضوی علیه السلام نیز نسبت به اجرای این دو واجب بی توجهی شود .

باید توجه داشت امر به معروف و نهی از منکر از مصادیق «قول حسن» است و قرآن به سخن نیکو گفتن، فرمان میدهد ،قرآن کریم در این زمینه می فرماید: (قولوا للنّاس حسناً) آیت الله جوادی آملی حفظه الله می فرمایند:

«مقصود از (حسناً) و قول حسن، گفتن سخن نیک با مردم است و قطعاً از مصادیق آن، امر به معروف و نهی از منکر می باشد؛ زیرا مراد از «سخن نیک» سخنی نیست که خوشایند دیگران باشد، بلکه مراد آن است که محتوای آن سخن به مصلحت آنان و روش آن مقبول و دلپذیر باشد .

امر به معروف و نهی از منکر، اگر از مصادیق قول حسن نباشد، از لحاظ حکم، به آن ملحق است؛ زیرا جایی که خداوند رحیم و رحمان دستور خشونت نیز میدهد در حقیقت ،احسانی در حق بندگان است و اگر مصداق قول حسن به حساب نیاید تخصیصاً از قول غیرحسن نیز خارج است».

اصول خدمتگزاری در حرم مطه

ماموریت

آستان قدس رضوی
نهادی است اسلامی با محوریت حرم1 مطهر امام علی بن‌موسی الرضا (علیه آلاف التحیه والثناء)،
پشتیبان و الهام‌بخش شیعیان و محبان اهل بیت2 (علیهم السلام) در اعتلای کلمه توحید و تحکیم عهد امت با امام؛
که با به‌کارگیری تمامی ظرفیت‌های درونی و محیطیِ ملی و بین‌المللی، به‌ویژه سرمایه انسانی مؤمن، کارآمد و انقلابی،
به توسعه و تعالی زیارت، خدمتگزاری زائران و مجاوران آن حضرت، به ویژه نیازمندان،
تبیین معارف اسلام ناب محمدی با تأکید بر آموزه‌های رضوی، اجرای کامل نیّات واقفان و گسترش بهینه موقوفات و نذورات می‌پردازد.

1 .حرم مطهر رضوی نماد تجلی حضور قدسی امام رضا (علیه السلام) و تحقق‌بخش مناسک عظیم زیارت است.
از این رو، هرچند محیط‌های شهری، ملی و بین‌المللی، به مثابه دوایر متحدالمرکز، شعاع‌های دیگر فعالیت‌های محیطی این آستان مقدس را تشکیل می‌دهند، اما خود حرم مطهر رضوی، کانون اصلی توجهات و فعالیت‌های آستان قدس رضوی است، این حرم مقدس، فلسفه پیدایش آستان قدس رضوی و تعیین‌کننده هویت تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و حتی اقتصادیِ آن است. آستان قدس رضوی، به لحاظ تاریخی، قرن‌ها نهادِ متولی حرم مطهر رضوی امام رضا (علیه السلام) موقوفات آن و میزبان زائران آن حضرت بوده است. با این همه، شخصیت نورانی امام رضا (علیه السلام) و نیز سایر اهل‌بیت (علیهم السلام)، تنها به آستان قدس تعلق ندارد و تمامی تفکرات، اشخاص و نهادهای شیعی، دولتی و غیردولتی، را شامل می‌شود.
2. محبان اهل بیت (علیهم السلام) عموم مسلمانان و حتی غیرمسلمانان دوستدار اهل بیت (علیهم السلام) هستند.