گام 12
اصل الگو بودن برای دیگران
از جمله انتظارات به حقّ و مهم از خادمین و حرم بانان امام رضا علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام، الگو بودن برای دیگران و مراقبت عملی از خویشتن است، چرا که خدّام معزّز با تلاش برای الگو بودن، علاوه بر رشد شخصی و نیل به کمالات اخلاقی ، می توانند همچون تابلویی مجسّم، اخلاق و سیره حسنه پیشوایان خود و اهل بیت علیهم السلام را به تصویر بکشند که این مهم نه تنها از انتظارات امامان علیهم السلام و امام رضا علیه السلام بوده که از انتظارات زائران و مجاوران و میهمانان امام رضا علیه السلام نیز می باشد، چرا که زائران حرم رضوی توقعّ دارند هنگام ملاقات و مواجهه با خادمان حرم در کنار لذّت بردن از مجالست و ملاقات ایشان، به طور غیرمستقیم دهها پیام اخلاقی و تربیتی نیز دریافت نمایند. در این خصوص در روایات اهل بیت علیهم السلام آمده است:
امام باقر علیه السلام به فضیل فرمودند: دوستان ما را که دیدی، از جانب ما به ایشان سلام برسان و بگو: در نزد خدا از دست من برای شما کاری ساخته نیست، جز اینکه پارسایی پیشه کنید.
(فاحْفظوا ألسنتکم و کفّوا أیدیکم و علیکم بالصّبر و الصّلاة ان الله مع الصّابرین).
«پس زبانهای خود را حفظ کنید و دستهایتان را از ظلم و خطا بازدارید و بر شما باد به شکیبایی و نماز که خداوند با شکیبایان است».
امام صادق علیه السلام به پسر جندب فرمودند: « به گروه شیعیان ما پیام ما را برسان و به آنان بگو: مبادا راههای گوناگون شما را به بیراهه کشاند؛ زیرا به خدا سوگند که ولایت و دوستی ما، جز با پارسایی و سختکوشی در دنیا و همیاری و همدردی با برادران دینی به دست نیاید و کسی که به مردم ستم کند ،شیعه ما نیست».
جهت تحقّق این تحّول تربیتی در خود و تبدیل شدن به یک الگو، بهترین راهکار الگوبرداری و همسان سازی خود با سیره مبارک آن حضرت برای تقرّب صفاتی به آن پیشوای مهربان است ،چرا که خادمان بارگاه رضوی، شایسته ترین افراد برای الگوگیری از شخصیت معنوی و نورانی آن حضرت اند و لازم است با حسّاسیت و دقتّ تمام در تبعیتّ ایشان، تلاش کنند .
در اینجا به برخی از جلوه های رفتاری آن حضرت، خصوصاً درباره ارتباط با خدا و ارتباط با مردم می پردازیم .
ابراهیم بن عباس میگوید:
هرگز ندیدم امام رضا علیه السلام با سخنی بر کسی درشتی کند .
ندیدم سخن کسی را قطع کند تا اینکه گوینده از کلام فارغ شود .
هیچکس را در نیازی که توان برآوردنش را داشت، رد نمی نمود .
هرگز در حضور کسی پای خود را دراز نمی کرد .
در برابر همنشینش تکیه نمی داد .
ندیدم به کسی از وابستگان و یا غلامانش دشنام دهد .
ندیدم آب دهان بیندازد .
هرگز ندیدم در خنده خود قهقهه کند و خنده اش لبخندی بیش نبود .
هرگاه تنها میشد و سفره گسترده میگشت، وابستگان و غلامان، حتی دربان و مهتر اسبان را نیز بر سر سفره می نشاند .
در شب، کم خواب بود و بیداری اش فراوان و بیشتر شبها را تا صبح احیاء می گرفت .
فراوان روزه می گرفت و در سه روز از ماه، روزه را از دست نمی داد .
هر که گمان کرد نظیر ایشان را در فضیلت دیده است ،باور مکن.
در خصوص سیره امام رضا علیه السلام در بخشش و صله آمده است:
یسع بن حمزه میگوید در خدمت امام رضا علیه السلام با ایشان سخن می گفتم. گروه فراوانی در خدمت ایشان بودند و از حضرت پیرامون حلال و حرام می پرسیدند که مردی بلند قامت و گندمگون وارد شد و عرض کرد، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا! مردی هستم از دوستداران تو و دوستداران پدران و نیاکان تو از حج باز می گردم. خرجی خود را گم کرده ام و چیزی ندارم تا خود را با آن به جایی برسانم. اگر صلاح میدانی، مرا به شهرم برسان. از فضل خدا توانگر هستم و هرگاه به شهر خود رسیدم، آن مقدار که به من داده ای، به عوض تو صدقه می دهم.امام علیه السلام فرمود: «بنشین. رحمت خدا بر تو باد!»امام علیه السلام به مردم رو کرد و با آنها سخن گفت تا همه پراکنده شدند و آن مرد ماند به همراه سلیمان جعفری و خیثمه و من .امام علیه السلام فرمود: «آیا به من اجازه می دهید به اندرونی روم؟ .»سلیمان عرض کرد: خداوند، شما را مقدّم بدارد! امام علیه السلام برخاست و داخل اتاق شد و اندکی باقی ماند و بیرون آمد و در را بست و دستش را از بالای در بیرون آورد و فرمود: «آن خراسانی کجاست؟». عرض کرد: اینجا هستم. امام علیه السلام فرمود:«این دویست دینار را بگیر و آن را کمک خرج خود کن و با آن، برکت بجوی و از سوی من صدقه نده و برو تا نه من تو را ببینم و نه تو مرا ببینی». آن مرد رفت. سلیمان به امام علیه السلام عرض کرد: قربانت گردم! با نظر بلندی بخشیدی و رحم کردی؛ امّا چرا چهره ات را از او پوشاندی؟ امام علیه السلام فرمود: «از ترس اینکه خواری خواهش را به سبب اینکه آن را برآوردم، در چهره اش ببینم. آیا این سخن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را نشنیده ای که: «نیکویی کردن پنهانی، همسنگ هفتاد حج است و آنکه پرده از بدی بردارد ، بی یار وا نهاده میشود و آنکه بدی را بپوشاند، خدا او را می آمرزد؟». آیا این سخن پیشینیان را نشنیده ای که: هرگاه من برای طلب نیازی نزد او آیم، به سوی خانواده ام باز می گردم ،در حالی که آبرویم باقی است.»
همچنین درباره سیره امام رضا علیه السلام در عبادت نقل شده است:
عبد السلام بن صالح هروی گوید: در سرخس به در خانه ای رفتم که امام رضا علیه السلام را در آن محبوس کرده و به بندش کشیده بودند. از زندانبان اجازه ورود خواستم او گفت: نمیتوانی او را دیدار کنی. گفتم چرا؟ گفت: زیرا او گاه، در شبانه روز هزار رکعت نماز میگزارد. فقط در اول روز و قبل از زوال ظهر و هنگام زردی آفتاب، ساعتی از نماز دست میکشد و در این هنگام، در مصلّای خود نشسته است و با خدایش مناجات می کند.
ابراهیم بن عباس می گوید:
(کان الرضا علیه السلام قلیل النّوم باللّیل، کثیرا السّهر)
«امام رضا علیه السلام شب، کم می خوابید و بیشتر بیدار بود». امام رضا علیه السلام فراوان روزه میگرفت و روزه سه روز در ماه را ترک نمی کرد و می فرمود: «ذلک صوم الدّهر» این روزه روزگار است.
اصل الگو بودن برای دیگران
از جمله انتظارات به حقّ و مهم از خادمین و حرم بانان امام رضا علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام، الگو بودن برای دیگران و مراقبت عملی از خویشتن است، چرا که خدّام معزّز با تلاش برای الگو بودن، علاوه بر رشد شخصی و نیل به کمالات اخلاقی ، می توانند همچون تابلویی مجسّم، اخلاق و سیره حسنه پیشوایان خود و اهل بیت علیهم السلام را به تصویر بکشند که این مهم نه تنها از انتظارات امامان علیهم السلام و امام رضا علیه السلام بوده که از انتظارات زائران و مجاوران و میهمانان امام رضا علیه السلام نیز می باشد، چرا که زائران حرم رضوی توقعّ دارند هنگام ملاقات و مواجهه با خادمان حرم در کنار لذّت بردن از مجالست و ملاقات ایشان، به طور غیرمستقیم دهها پیام اخلاقی و تربیتی نیز دریافت نمایند. در این خصوص در روایات اهل بیت علیهم السلام آمده است:
امام باقر علیه السلام به فضیل فرمودند: دوستان ما را که دیدی، از جانب ما به ایشان سلام برسان و بگو: در نزد خدا از دست من برای شما کاری ساخته نیست، جز اینکه پارسایی پیشه کنید.
(فاحْفظوا ألسنتکم و کفّوا أیدیکم و علیکم بالصّبر و الصّلاة ان الله مع الصّابرین).
«پس زبانهای خود را حفظ کنید و دستهایتان را از ظلم و خطا بازدارید و بر شما باد به شکیبایی و نماز که خداوند با شکیبایان است».
امام صادق علیه السلام به پسر جندب فرمودند: « به گروه شیعیان ما پیام ما را برسان و به آنان بگو: مبادا راههای گوناگون شما را به بیراهه کشاند؛ زیرا به خدا سوگند که ولایت و دوستی ما، جز با پارسایی و سختکوشی در دنیا و همیاری و همدردی با برادران دینی به دست نیاید و کسی که به مردم ستم کند ،شیعه ما نیست».
جهت تحقّق این تحّول تربیتی در خود و تبدیل شدن به یک الگو، بهترین راهکار الگوبرداری و همسان سازی خود با سیره مبارک آن حضرت برای تقرّب صفاتی به آن پیشوای مهربان است ،چرا که خادمان بارگاه رضوی، شایسته ترین افراد برای الگوگیری از شخصیت معنوی و نورانی آن حضرت اند و لازم است با حسّاسیت و دقتّ تمام در تبعیتّ ایشان، تلاش کنند .
در اینجا به برخی از جلوه های رفتاری آن حضرت، خصوصاً درباره ارتباط با خدا و ارتباط با مردم می پردازیم .
ابراهیم بن عباس میگوید:
هرگز ندیدم امام رضا علیه السلام با سخنی بر کسی درشتی کند .
ندیدم سخن کسی را قطع کند تا اینکه گوینده از کلام فارغ شود .
هیچکس را در نیازی که توان برآوردنش را داشت، رد نمی نمود .
هرگز در حضور کسی پای خود را دراز نمی کرد .
در برابر همنشینش تکیه نمی داد .
ندیدم به کسی از وابستگان و یا غلامانش دشنام دهد .
ندیدم آب دهان بیندازد .
هرگز ندیدم در خنده خود قهقهه کند و خنده اش لبخندی بیش نبود .
هرگاه تنها میشد و سفره گسترده میگشت، وابستگان و غلامان، حتی دربان و مهتر اسبان را نیز بر سر سفره می نشاند .
در شب، کم خواب بود و بیداری اش فراوان و بیشتر شبها را تا صبح احیاء می گرفت .
فراوان روزه می گرفت و در سه روز از ماه، روزه را از دست نمی داد .
هر که گمان کرد نظیر ایشان را در فضیلت دیده است ،باور مکن.
در خصوص سیره امام رضا علیه السلام در بخشش و صله آمده است:
یسع بن حمزه میگوید در خدمت امام رضا علیه السلام با ایشان سخن می گفتم. گروه فراوانی در خدمت ایشان بودند و از حضرت پیرامون حلال و حرام می پرسیدند که مردی بلند قامت و گندمگون وارد شد و عرض کرد، سلام بر تو ای فرزند رسول خدا! مردی هستم از دوستداران تو و دوستداران پدران و نیاکان تو از حج باز می گردم. خرجی خود را گم کرده ام و چیزی ندارم تا خود را با آن به جایی برسانم. اگر صلاح میدانی، مرا به شهرم برسان. از فضل خدا توانگر هستم و هرگاه به شهر خود رسیدم، آن مقدار که به من داده ای، به عوض تو صدقه می دهم.امام علیه السلام فرمود: «بنشین. رحمت خدا بر تو باد!»امام علیه السلام به مردم رو کرد و با آنها سخن گفت تا همه پراکنده شدند و آن مرد ماند به همراه سلیمان جعفری و خیثمه و من .امام علیه السلام فرمود: «آیا به من اجازه می دهید به اندرونی روم؟ .»سلیمان عرض کرد: خداوند، شما را مقدّم بدارد! امام علیه السلام برخاست و داخل اتاق شد و اندکی باقی ماند و بیرون آمد و در را بست و دستش را از بالای در بیرون آورد و فرمود: «آن خراسانی کجاست؟». عرض کرد: اینجا هستم. امام علیه السلام فرمود:«این دویست دینار را بگیر و آن را کمک خرج خود کن و با آن، برکت بجوی و از سوی من صدقه نده و برو تا نه من تو را ببینم و نه تو مرا ببینی». آن مرد رفت. سلیمان به امام علیه السلام عرض کرد: قربانت گردم! با نظر بلندی بخشیدی و رحم کردی؛ امّا چرا چهره ات را از او پوشاندی؟ امام علیه السلام فرمود: «از ترس اینکه خواری خواهش را به سبب اینکه آن را برآوردم، در چهره اش ببینم. آیا این سخن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را نشنیده ای که: «نیکویی کردن پنهانی، همسنگ هفتاد حج است و آنکه پرده از بدی بردارد ، بی یار وا نهاده میشود و آنکه بدی را بپوشاند، خدا او را می آمرزد؟». آیا این سخن پیشینیان را نشنیده ای که: هرگاه من برای طلب نیازی نزد او آیم، به سوی خانواده ام باز می گردم ،در حالی که آبرویم باقی است.»
همچنین درباره سیره امام رضا علیه السلام در عبادت نقل شده است:
عبد السلام بن صالح هروی گوید: در سرخس به در خانه ای رفتم که امام رضا علیه السلام را در آن محبوس کرده و به بندش کشیده بودند. از زندانبان اجازه ورود خواستم او گفت: نمیتوانی او را دیدار کنی. گفتم چرا؟ گفت: زیرا او گاه، در شبانه روز هزار رکعت نماز میگزارد. فقط در اول روز و قبل از زوال ظهر و هنگام زردی آفتاب، ساعتی از نماز دست میکشد و در این هنگام، در مصلّای خود نشسته است و با خدایش مناجات می کند.
ابراهیم بن عباس می گوید:
(کان الرضا علیه السلام قلیل النّوم باللّیل، کثیرا السّهر)
«امام رضا علیه السلام شب، کم می خوابید و بیشتر بیدار بود». امام رضا علیه السلام فراوان روزه میگرفت و روزه سه روز در ماه را ترک نمی کرد و می فرمود: «ذلک صوم الدّهر» این روزه روزگار است.
